مقدمه
گردو، گیاهی از خانواده Juglandaceae و جنس Juglans است. این جنس دارای 21 گونه می باشد که همگی خزان دار و دارای میوه خوراکی هستند.برخی از این گونه ها از نظر چوب نیز با ارزش می باشند. مهمترین گونه از نظر میوه، گردوی ایرانی (Juglans regia) و مهمترین آنها از نظر چوب، گردوی سیاه شرق آمریکا( J.nigra) است.سایر گونه ها به طور غیرمستقیم اهمیت اقتصادی دارند.
تولید گردو در ایران وجهان
گردو،در عرض جغرافیائی 39-29 درجه شمالی و طول جغرافیائی 64-45 درجه شرقی، از زمینهای کم ارتفاع تا مناطقی با ارتفاع 2500 متر، به صورت اهلی یا وحشی در شمال، ومرکز کشور ایران یافت می شود. باغهای گردوی کشور به میزان وسیعی در دامنه های رشته کوههای البرز، زاگرس، لاله زار و جبال بارز یافت می شود. اکثر درختان حاصل کشت بذر (دانهال) بوده و به همین دلیل تنوع زیادی را در صفاتشان نشان می دهند. بطوری که می توان تنوعی از صفات خوبی نظیر زود به بار نشستن، باردهی بر روی شاخه های جانبی بزرگ بودن مغز و سایر صفات با ارزش را در این ژنوتیپ ها پیدا کرد.
ارقام عمده تجاری گردو در ایران
عمده ترین ارقام تجاری گردو در ایران عبارتند از:
فرانکت – لارا- پدرو- هرتلی – سر – روندرنتی ناک – وینا – وینا – چندلر – Z67 – Z63 – Z30 – Z60 – B63/1 – B4/73/2
که مشخصات برخی از ارقام فوق در ذیل ذکر می گردد:
رقم فرانکت:
فرانکت واریته ای است قدیمی و بومی فرانسه، این واریته با توجه به عوامل محدود کننده خاک و اقلیم برای اغلب مناطق گردو خیز بخصوص برای احداث نهالستانهای نیمه گسترده تا گسترده در سطح وسیع و تجاری ، به منظور تهیه گردوی خشک وتازه و مغز گردوی مرغوب، بسیار مناسب وقابل توصیه است. فرانکت زود به بار می نشیند، محصول فراوان می دهد.( حدود 3 تا 4 تن در هکتار در سال)
رقم لارا:
ظرفیت باردهی لارا بسیار بالا و حداقل تا 50٪ پیش از فرانکت است. میوه های آن جانبی و بسیار زودرس است. میوه لارا به دلیل زودرسی ، بیشتر تازه مصرف می شود، طعم مغز گردوی آن معمولا بسیار مطبوع و رنگ آن روشن است. لارا را باید در مناطق سالم، عاری از یخبندان بهاره ، در خاک بسیار مرغوب و دارای آبی فراوان کاشت.
رقم پدرو:
پدرو یک رقم زراعی پرمحصول است اما زود گلی آن نقطه ضعفی است که برای کشت در مناطق سرماخیز ایجاد محدودیت می کند. میوه پدرو جانبی و کیفیت آن متوسط است.
رقم هرتلی:
واریته ای است که زود به بار می نشیند و مانند واریته پدرو فقط در مناطقی که بهاره رخ نمی دهد کاشته می شود. میوه آن نیم زودرس و دارای کیفیت مطلوب است و بیشتر به مصرف تازه خوری می رسد، میوه هرتلی پیش رس است و محصولی منظم و مطلوب دارد.
ازدیاد گردوی پیوندی
الف). تولید پایه بذری:
1- آماده سازی بذر برای کاشت:
بذرها را از درختانی انتخاب نمود که سالم، دارای قدرت رشد خوب وترجیحا زودبارده باشند. سوراخ قاعده پوست چوبی دانه ها باید تا حد امکان بسته تر باشد. درصدمغز (نسبت مغز به پوست) باید بالای 50 درصد باشد. ضخامت پوسته چوبی باید متوسط تا ضخیم باشد. مغز گردو باید به رنگ کرم روشن، فاقدفرورفتگی های فراوان و دارای طعم ومزه خوب باشد و به آسانی از پوسته چوبی و دیواره های داخلی جدا شود(اصطلاحا سوزنی نباشد). بذرهای گردو برای جوانه زنی نیازمند سپری کردن یک دوره سرمائی می باشند که این نیاز سرمائی با قرارگیری آنها بمدت 8-6 هفته در دمای حدود 5 درجه (دمای یخچال) در شرایط مطلوب برطرف می شود. درطول این دوره ، از خشک شدن بذرها ، باید جلوگیری شود .هوای کافی باید به بذرها برسد. پس از این عملیات بذرها آماده کاشت می باشند.
2- کاشت بذر در خزانه:
معمولا بذرهای گردو را در عمق 10 سانتیمتری وبا فاصله 10 تا 20 سانتیمتر از یکدیگر در کنار جویهائی به پهنا و ارتفاع حدود 20 سانتی متر و پشته هائی به پهنای 80 سانتی متر می کارند برخی از خزانه دارها روی هر پشته دو ردیف بذر می کارند. قبل از کاشت بذر باید زمین را آبیاری کرد و چند روز به حال خود گذاشت تا رطوبت آن به حد تعادل برسد وباصطلاح گاورو شود. بذرها را باید در محدوده خط داغ آب (یعنی با فاصله حدود 15 سانتی متر از کنار جوی) بر روی پشته ها کاشت. اگر رطوبت خاک خیلی زیاد باشد، دانه های گردو پوسیده وفاسد می شوند واگر رطوبت آن خیلی کم باشد ، رویش دانه به تاخیر می افتد بهترین حالت قرارگیری بذر در زمین حالتی است که دانه گردو به پهلو بر روی زمین قرار داده شود. در این حالت درصد جوانه زنی بذرهای گردو افزایش می یابد. معمولا در یک هکتار خزانه می توان حدود 100 هزار اصله نهال تولید کرد که 50 تا60 هزار از آنها قابل کاشت در زمین اصلی هستند.بطور معمول بلندی نهالهای یکساله در خزانه 50 تا 70 سانتی متر است و در دو سالگی بلندی نهالها به 90 تا 120 سانتی متر می رسد.
ب). پیوند پایه های بذری گردو
بطور کلی روش پیوند بهترین راه تکثیر غیرجنسی در گردو می باشد. سایر روشهای تکثیر رویشی مثل قلمه، خوابانیدن و ریزازدیادی یا بسختی جواب می دهند و یا به صورت تجارتی متداول نشده است.
عوامل موثر در گیرایی پیوند گردو:
1- پایه (Stock ):
در حال حاضر بهترین پایه برای پیوند گردو در ایران ، پایه گردوی ایرانی
( Juglans regia ) می باشد. این پایه با شرایط اقلیمی کشورمان سازگاری دارد. از پایه های بذری قوی دوساله که پوست آن براحتی از چوب جدا می شود می توان برای پایه پیوندی استفاده نمود.
2- پیوندک ( Scion):
معمولاً پیوندک از بهترین ارقام گردو تهیه می گردد که باید از ارقام با باردهی جانبی (Lateral) ، دارای پوست نازک، مغز روشن و توپر، پرمحصول و مرغوب ودیربرگده پیوندک تهیه شود. درکشورمان با توجه به تحقیقات انجام گرفته در سالیان اخیر،ژنوتیپ ها و ارقامZ63، Z67، Z30، Ronde de Montignac، Chandler، Lara، Pedro، و Hartleyمورد تایید تحقیقات بوده و دارای خصوصیات مطلوب کمی و کیفی هستند. البته از ژنوتیپهای برتر استانها که مورد تایید مدیریت باغبانی و کمیته فنی نهال بوده و دارای خصوصیات فوق الذکر باشند نیزمی توان پیوندک تهیه نمود.
3- نوع پیوند ( Type of grafting):
پیوند گردو به دو صورت انجام می گردد:
الف – پیوند شاخه ( Grafting ) که در فصل خواب و زمستان انجام می شود.
ب – پیوند جوانه ( Budding ) که در فصل بیداری و در بهار و تابستان انجام می شود.
4- دمای مناسب پیوند گردو:
محدوده دمایی مناسب برای پیوند گردو بین 30-20 درجه ( دمای مطلوب 26 درجه) می باشد. بایستی زمان پیوند را طوری انتخاب نمود که بعد از عمل پیوند، بمدت 4هفته دمای فوق الذکر موجود باشد تا بیشترین گیرایی پیوند حاصل شود. در پیوند فصل خواب نیز برای تامین دمای فوق الذکر می توان از انرژی برق یاآب گرم استفاده نمود.
5- رطوبت مناسب پیوند گردو:
میزان رطوبت مورد نیاز محیط نیز برای تشکیل کالوس حداقل بین 60-45 درصد می باشد. توصیه می گردد عمل پیوند زنی در صبح زود و روزهای خنک و بدون باد انجام شود. ضمناً در حین انجام پیوند، پیوندک را نباید در معرض نور خورشید قرار داد و برای جلوگیری از خشک شدن باید آنرا در گونی یا حوله مرطوبی پیچید. ضمناً به منظور حفظ رطوبت و افزایش درصد گیرایی پیوند، ضروری است محل پیوند در خلاف جهت تابش نور مستقیم خورشید قرار گیرد. بهمین دلیل در نهالستانهای شمالی-جنوبی محل پیوند در قسمت شمال شرقی پایه در نظر گرفته میشود.
6- تهیه و آماده سازی پیوندک:
پیوندک از ارقام و ژنوتیپهای برتری تهیه می شود که دارای خصوصیاتی نظیر باردهی جانبی بالا، محصول زیاد، نسبت مغز به پوست بالا، رنگ مغز روشن ، دیربرگدهی و غیره می باشد. معمولاً شاخه هایی با طول 160-60 سانتی متر و قطر 16-10 میلیمتر دارای کیفیت مناسبی برای پیوند شاخه هستند. لذا از شاخه هایی برای پیوند استفاده می گردد که سطح مقطع آنها مدور و گرد بوده و حداقل یک متر طول داشته باشند.
بهتر است برای جلوگیری از خشک شدن پیوندکها، آنها را در داخل خاک اره مرطوب و یا پیت ( Peat ) قرارداده و سپس آنها را در داخل کیسه های پلاستیکی پلی اتیلنی بزرگ( نظیر کیسه زباله ) نگهداری نمود تا رطوبت خود را حفظ نمایند. در پیوند وصله ای بهترین جوانه ها از قسمت های میانی شاخه های یکساله وبا رشد رویشی مطلوب حاصل می شود. همچنین تهیه جوانه از پیوندکهای خشبی سال قبل که در انبار سرد نگهداری شده باشند نیز موفقیت بالایی را نشان داده است.
8- وسایل پیوند زنی و چسب پیوند:
معمولاً برای بستن محل پیوند از نوارهای مخصوص پارچه ای چسبدار، نوارهای پلاستیکی قابل کشیدن و یا لاستیک می توان استفاده کرد.
برای پوشانیدن محل پیوند می توان از چسب پیوند استفاده نمود. همچنین می توان از Latex ، موم، پارافین، چسب باغبانی و رزین نیز استفاده کرد. این مواد باعث حفظ رطوبت پیوند شده و از خشک شدن آن جلوگیری می نماید.
9- پیوند وصله ای ( Patch budding ) :
پیوند وصله ای موفقترین روش در بین پیوندهای جوانه در گردو می باشد. بهترین زمان اجرای این پیوند در کرج و شرایط مشابه آن از نیمه دوم تیرماه تا اوایل مرداد می باشد که درصد موفقیت آن به 60 – 40 درصد می رسد . البته در استانهای شمالی کشور ( مازندران، گلستان، گیلان ) می توان این نوع پیوند را در اواخر مرداد تا شهریور نیز انجام داد که پس از گذراندن زمستان ملایم ، نهالهای پیوندی در بهار سال بعد، موفقیت زیادی در گیرایی پیوند نشان می دهند. در پیوند تیرماه درجه حرارت مناسب بین30- 20 درجه سانتیگراد ( متوسط 26- 25 درجه ) می باشد دو برش افقی بطول 5/2 سانتی متر روی پایه و پیوندک ایجاد نموده البته این برشها باید در منطقه صافی از پایه که حدود 20-10 سانتی متر بالاتر از سطح خاک می باشد انجام شود. سپس بوسیله چاقوی دو تیغه، دو برش عمودی انجام گرفته و پس از آن با دو برش افقی به یکدیگر وصل میگردند. پوست بریده شده به صورت یک قطعه مستطیلی شکل از پایه جدا می گردد.
این عمل باید در روی قسمت جوانه دار ساقه پیوندک نیز انجام گردد. تحقیقات بعمل آمده، استفاده از پایه های 2 ساله در این نوع پیوند مناسب تر است. توصیه می گردد جوانه هایی که برای تهیه پیوندک مورد استفاده قرار می گیرند از شاخه های صافی که مقطع عرضی آنها کاملاً دایره ای شکل و رنگ پوست آنها خاکستری مایل به قهوه ای است (سبز نیست) تهیه گردند. . ضمناً بایستی فقط از جوانه های سالمی که دارای اندازه درشت تا متوسطی هستند جهت پیوند وصله ای استفاده گردد. استفاده از نوار پیوند یا چسبهای نواری و یا پلاستیک مخصوص محل پیوند را طوری می بندند که فقط نوک جوانه بیرون باشد. 8-6 هفته بعد از انجام عمل پیوند می توان نوار پلاستیکی را با احتیاط باز نمود .
10- پیوند امگا:
بهترین زمان انجام این پیوند اواخر زمستان و اوایل بهار است، این پیوند با استفاده خاصی که پایه و پیوندک را بصورت حرف یونان برش داده و داخل یکدیگر قرار می دهد، زده می شود. قرارگیری پایه و پیوندک در یکدیگر ، محل پیوند را در داخل پارافین ذوب شده ایکه حدود 75-80 درجه سانتی گراد حرارت داده است فرو می برند و پس از آن ، محل قرار داده در پارافین را بلافاصله در داخل آب سرد قرار می دهند. در این روش پایه و پیوندک باید یکساله بوده و پس از درآوردن نهالهای پیوندی از خاک باید آنها را به مدت سه هفته در داخل خاک اره مرطوب در اتاقی با دمای 28-26 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 80٪ قرارداد. سازگاری با هوای بیرون شاخه ها را برای چند روز به یک محیط سایه داری دمای اتاق انتقال داده و سپس تا پائیز بعد آنها را در یک خزانه کاشت. با توجه به اینکه استفاده از این نوع پیوند مستلزم داشتن پایه و پیوندکی با قطر مشخص و یکسان می باشد، ساخت و به کارگیری ماشین های پیوندزنی پیوند امگا در سطح جهانی محدود شده است.
11- پیوند شاخه به کمک روشهای گرمائی:
انجام آزمایشها و تجارب متعدد در خصوص گردو که جوش خوردن پیوندک آن با مشکل مواجه می باشد نشان داده که اگر محل پیوند بمدت حدود 4 هفته پس از انجام پیوند در دما و رطوبت مناسب نگهداشته شود موفقیت گیرایی پیوند بسیار بیشتر می شود. بدین منظور می توان از روشهای مانند هات کالوس مستقیم و غیرمستقیم و کابل گرمازا استفاده نمود.
الف- روش کالوس زایی غیر مستقیم ( Hot callus indirectly )
در این روش دمای محل پیوند در حدود 26-25 درجه سانتیگراد نگهداشته می شود، ولی ریشه ها و جوانه های پیوندک در دمای پایین و حدود 7 درجه نگهداری می شوند. اینکار به منظور جلوگیری از بیداری زود هنگام و قبل از ایجاد ارتباط بین پایه و پیوندک صورت می گیرد. به این منظور محل پیوند در درون شکافهایی که در لوله ای از جنس PVC تعبیه شده قرار می گیرند و از گرمای لوله آب گرم که در درون لوله PVC جریان دارد و یا از گرمای کابلی که بطریق الکتریکی گرمای 27- 24 درجه سانتیگراد تولید میکند ( Hot cable ) بهره مند می شود. برای جلوگیری از خشک شدن پایه و پیوندک آنها را با پارافین پوشش می دهند و یا در خاک برگ قرار می دهند.
ب- روش کالوس زایی مستقیم ( Hot Callus directly )
در این روش ، پس از انجام پیوند، محل پیوند با استفاده از یک کابل با پتانسیل متغیر (BTV-Raychem ) که دمای آن توسط ترموستات در حدود 27 درجه تنظیم می شود گرم نگهداشته می شود. پس از انجام عمل پیوند روی نهالهای یکساله در بهمن و اسفند، محل پیوند با فویل آلومینیومی پوشانده می شود تا دما و رطوبت آن در حد مطلوب حفظ شود.سپس کابل حرارتی (Hot cable ) در محل پیوند قرار می گیرد تا دمای آن را در حدود 27 درجه حفظ نماید.(شکل10) این روش در مقایسه با روش کالوس زایی غیر مستقیم، موفقتر بوده و گیرایی پیوند در آن بیشتر می باشد. ضمناً در این روش نهالها از زمین نهالستان بیرون آورده نشده و در همانجا پیوند می شوند، لذا هیچگونه تنشی به آنها وارد نمی شود و رشد بسیار مطلوبی را نشان می دهند. همچنین توصیه میشود از روشهای مختلف تکثیر در کنار یکدیگر استفاده نمود تا علاوه بر استفاده بهینه از منابع پایه و پیوندک موجود ،میزان موفقیت و راندمان تولید نهال نیز افزایش یابد.
استاندارد نهال گردوی پیوندی آماده فروش
– نهال: پیوندی
– پایه : بذری
– ارتفاع نهال پس از سربرداری :80- 60 سانتیمتر
– ارتفاع محل پیوند تا سطح خاک: 30-20 سانتیمتر
– میانگین قطر نهال: حداقل 1.5 متر
– ویژگیهای خاص تنه نهال( نهال یک تنه):صاف وسالم وبدون هرگونه شکاف، یا خوردگی ویا آثار صمغ
– تعداد شاخه فرعی:5-3
– فاصله شاخه های فرعی از هم: 5
– طول شاخه فرعی: 15 سانتیمتر
– فاصله اولین شاخه تا سطح خاک:50 سانتیمتر
– طول ریشه اصلی: 40-30 سانتیمتر
– تعداد ریشه فرعی: حداقل 5
– طول ریشه فرعی: حداقل 15
– عمر نهال: 2-3 سال
– بسته بندی: 25 اصله ای
دستورالعمل مراقبت و نگهداری از ژنوتیپ های برتر گردو
درختان و ژنوتیپ های برتر شناسائی شده می توانند پیوندک بطور موقت مورد استفاده قرار گیرند، از اینرو لازم است برای این درختان مراقبت های ویژه ای به شرح زیر بعمل آید:
1- آبیاری:
1-1- آبیاری در پائیز پس از برداشت محصول از اولویت خاصی برخوردار است. حتی توصیه میگردد که در طول زمستان چند نوبت آبیاری کامل صورت گیرد تا آب کافی در اعماق ریشه برای رویش اول بهار ذخیره گردد. مهمترین اثر آبیاری زمستانه بهره گیری از تاثیر مثبت یخبندانها برای از بین بردن لارو، شفیره وپوره حشراتی است که زمستان گذرانی خود را در خاک پای درختان انجام میدهند و آبیاری بسیار موثر و مفید می باشد. بدینوسیله با یک هزینه بسیار کم، یک مبارزه بیولوژیکی اساسی در مورد بعضی از آفات انجام میگیرد.
2-1- آبیاری در طول فصل رویش: باید براساس برنامه منظم و با دقت صورت گیرد و توصیه میگردد بفاصله نیم متر یا بیشتر از یقه درخت باشد.
3-1- دور آبیاری: معمولاً براساس سهم و گردش نوبت آب درختان باغ از جمله درخت مورد نظر آبیاری میگرددولی بهتر است که آبیاری بر اساس نیاز و سن درخت صورت گیرد. باید سعی شود درخت گردوی هرس شده برای تولید پیوندک، بطور منظم هر 10 تا 15روز( بسته به فاصله بارندگیها، خشکیدگی و شرایط محیط) یکبارآبیاری گردد مگر زمانی که بارندگی کافی داشته باشیم که ممکن است آبیاری بتعویق انداخته شود. از اواسط اردیبهشت ماه در اکثر مناطق با قطع بارندگیها تا پایان شهریورماه می بایستی آبیاری با دقت بفاصله7 تا 10 روز انجام شود. بخصوص از نیمه دوم خرداد ماه تا آخر شهریور ماه که هوا گرم میباشد نباید در آبیاری کوتاهی کرد. البته باید در نظر داشت آب اضافی بخصوص در فصل گرم درمحوطه ریشه برای مدت زمان طولانی باقی نماند چون باعث پوسیدگی ریشه ها وعامل بروز بیماریهای مختلف از جمله فیتوفترا و آرملاریا خواهد شد. بنابراین تنظیم فاصله و مقدار آب آبیاری با توجه به شرایط خاکی و سن درخت از اهمیت زیادی برخوردار است.
2- کوددهی:
1-2- برای بهره گیری از هرس انجام شده بهتر است نسبت به تقویت درخت برای رشد بهتر و تولید شاخه های بیشتر از کودهای آلی و شیمیائی استفاده نمود. البته کودپاشی نوبت اول بهتر است در نیمه دوم اسفندماه و بصورت چال کود داده شود، برای هر درخت با توجه به سن آن و حجم تاج و درصد هرس میبایستی مقدار کود تغییر کند. چون اکثر مناطق گردوکاری کشور دارای خاکهای آهکی و pH بالا میباشد لذا بهتر است کوددهی بشرح زیر انجام شود(نوبت اول بصورت چال کود).
درصورت در دسترس بودن کودحیوانی حتماً باید از کود حیوانی پوسیده برای پرکردن چاله ها استفاده کرد، محل چاله ها در محدوده سایه انداز و با توجه به مقدار کود و سن درخت از 5 تا 10 چاله میتواند تغییر نماید.
2-2- کود سرک : در صورت در اختیار بودن آب کافی میتوان در نیمه دوم اردیبهشت ماه به هر درخت یک تا دو کیلوگرم کود سولفات آمونیوم بصورت سرک در محدود سایه انداز بصورت نواری داد ولی حتماً باید سعی شود بعد از آن اضافه کردن کود آبیاری انجام شود.
3- آفات و بیماریها:
1-3- در مورد آفات حتی المقدور باید سعی شود از مبارزه شیمیائی استفاده نشود ولی در صورت لزوم برای بعضی از آفات مثل شته سبز و یا شته خالدار لازم است در صورت طغیان، مبارزه صورت گیرد، البته این آفت تقریباً در همه جا دیده میشود ولی انگلها و شکارچیان مناسبی نیز در مناطق مختلف دارد، لذا بهتر است پس از بروز آفت، چند نوبت بازدید بعمل آید، در صورتیکه تعداد شته سالم روی هر برگچه از 15 تا 20 عدد بیشتر باشد، با نظارت کارشناسان حفظ نباتات به مبارزه با این آفات اقدام شود.
– آفت مهم دیگری که مبارزه مکانیکی و شیمیایی لازم دارد، لارو پروانه فری ( کرم خراط) در مناطق کم ارتفاع و همچنین مناطق گرم می باشد که لازم است قبل از هرس کاملاً بصورت فیزیکی حذف و دالانهای روی شاخه های اصلی و تنه اصلی بوسیله سم و چسب پیوند پوشانده شوند ، در فصل رشد نیز شاخه های جدید را در حدود اواخر خرداد و تیرماه بازدید نموده در صورت مشاهده اولین آثار فعالیت این آفت آنها را نیز حذف نموده و یک سمپاشی با توصیه کارشناسان حفظ نباتات انجام داد.
– در مورد سایر آفات بخصوص کنه ها باید از مبارزه تلفیقی و رفع مشکلات محیطی بخصوص گرد وخاک بهره گرفت.
2-3- در مورد بیماریها مخصوصاً بیماری با کتریائی بلایت لازم است در موقع شناسایی و انتخاب درختان، درختان مقاوم انتخاب شده باشند.
– در بعضی از سالها که در بهار بارندگی زیاد میباشد، با وجود دقت در مورد مقاومت پایه های انتخاب شده ممکن آثار بعضی از بیماریها مثل آنتراگنوز دیده شود در اینصورت حتماً باید با کارشناسان حفظ نباتات مشاوره لازم انجام شود و در صورت لزوم مبارزه بهر صورتیکه توصیه میگردد انجام تا پیوندک سالم و عاری از بیماری و آفت به نهالستانها منتقل گردد.
دستور العمل اجرائی چگونگی استحصال پیوندک گردو از درختان نخبه استانی در سراسر کشور
1- تهیه 25-20 عدد گردو از هر درخت برای اندازه گیری وضعیت پوست، وزن کل، وزن مغز، نسبت مغز به وزن کل و اندازه گیری مقدار چربی و پروتئین و …
2- بررسی توافق فی مابین مدیریت باغبانی استان و صاحب درخت برای هرس، بهتر است این هرس از پنجاه درصد حجم تاج برای درختان جوان و 30 درصد برای درختان مسن ( بالاتر از 30 سال ) تجاوز ننماید.
3- ارزیابی وضعیت نگهداری ومواظبتهای سال قبل و تدوین دستورالعمل نگهداری بخصوص آبیاری و کوددهی برای تضمین رشد پس از هرس.
4- تهیه یک عکس از سلامت تنه و تاج.
5- پس از تصمیم گیری نهائی برای درصد هرس تاج به منظور تولید پیوندک، اول می بایست شاخه های شمالی و شمال شرقی را برای این کار در نظر گرفت تا حتی المقدور از آفتاب سوختگی تنه و شاخه های اصلی جلوگیری شود. پس ازتعیین تعداد شاخه هائیکه باید هرس گردند در روی هرشاخه 2- 1 متر از طول شاخه در نظر گرفته را سربرداری مینمائیم (بسته به قوی بودن درخت)، سپس تمام شاخه های کوچک را حذف مینمائیم اگر چند شاخه فرعی قوی با قطر بیش از 5/2 سانتیمتر روی شاخه وجود داشت آنرا نیز سربرداری نموده سپس شاخه ها ی ریز را حذف مینمائیم، تمام محل برشها را با چسب پیوند می پوشانیم تا از خشکی و حمله قارچ فتیله نارنجی جلوگیری کنیم.
6- یک یا چند عکس از تاج درخت پس از هرس تهیه شود. تا با در نظر گرفتن رشد شاخه های جوان برای تولید پیوندک ، بعداً بتوان درصد هرس تاج را کم یا زیاد کرد.
7- حتماً لازم است کلیه شاخه ها و تنه درخت هرس شده و درختان مجاور را بر علیه لارو پروانه فری( کرم خراط) تیمار کرد.
برای این کار می بایست در ابتدا یک عدد سیم را بدرون دالان حفر شده توسط لارو مذکورداخل کرده و سپس یک پنبه آلوده به سم را بوسیله پنس در داخل دالان قرار داده و در نهایت با بستن درب حفره، از معدوم کردن کامل لارو پروانه فری مطمئن شوید (نوع سم با توجه به توصیه مدیریت حفظ نباتات انتخاب می شود).
8- پس از هرس شاخه ها، کلیه شاخه های هرس شده در روی زمین بررسی خواهد شد تا تمام سر شاخه هائیکه قابل استفاده برای تامین پیوندک خواهند بود جمع آوری و برای ضدعفونی و بسته بندی نهائی به کارگاه حمل خواهد شد.قبل از حمل و بسته بندی موقت اولیه لازم است شماره درخت که نشانی کامل را در بردارد روی بسته و کیسه آن نوشته شود.توضیح اینکه قبل از شروع عمل هرس باید زیر درخت از شاخه و چوب کاملاً پاک گردد تا از صحت ، سلامت و خلوص سرشاخه های جمع آوری شده مطمئن بود.کلیه شاخه های درختان هرس شده که هر کدام بطور جداگانه جمع آوری، اتیکت گذاری و بسته بندی شده برای ضدعفونی و بسته بندی نهائی به کارگاه آورده می شود وپس از انجام عملیات مذکور، بطور دقیق و صحیح، بسته بندی و اتیکت زنی نهائی بسته ها انجام می شود ( طول شاخه حامل جوانه به اندازه 50-30 سانتی متر می باشد)و سپس در سردخانه مناسب (سردخانه با درجه حرارت 5-0 درجه و با رطوبت 90-80 درصد) نگهداری می شوند.
9- در نهایت پیوندکها پس از فرا رسیدن فصل بهار برای انجام پیوند خشبی آماده میباشند.
10-¬ در داخل سردخانه تمام بسته ها بر اساس رقم و براساس مبداء طوری چیده می شوند تا انتخاب آنها در زمان تحویل آسان گردد. برای راحتی کار علاوه بر اتیکت داخل کیسه و روی کیسه، یک اتیکت کوچک به درب کیسه آویزان می گردد.
11-¬ پس از بیرون آوردن کیسه یا کیسه ها، بر ای شروع کار پیوند زدن لازم است کلیه شاخه های داخل هر کیسه را جداگانه با آب معمولی شستشو داده و سپس برای مدت حداقل 72-48 ساعت در آب قرار داده تا شاخه ها آماده پوست دادن شوند، برای جلوگیری از گندیدگی شاخه ها، لازم است هر 12-6 ساعت یکبار حتماً آب سطلها تعویض گردد، در نهایت این شاخه ها برای استفاده در روش پیوند جوانه ( وصله ای ) آماده میباشند.
12- در صورتیکه از شاخه های جمع آوری شده برای پیوند چوب یا سرشاخه کاری استفاده شود بهتر است پس از خروج از سردخانه و یک شستشوی ساده بلافاصله مورد استفاده قرار داده شوند.
