گردوی بوانات

گیلاس سیاه مشهد، سفید وزرد (با پایه آلبالو تلخه) 

پایه های گیلاس و آلبالو (Prunus avium L. P. cerasus)

گیلاس و آلبالو از تیره گلسرخیان به شمار می آیند و بومی مناطق جنوب شرقی اروپا و آسیای غربی هستند. گیلاس احتمالا" از منطقه ای بین دریای سیاه و دریای خزر منشأ گرفته است. برخی از ارقام گیلاس خود نا سازگار و دگر نا سازگار هستند و نیاز به ارقام گرده دهنده دارند. از نظر مقاومت به سرما، گیلاس بین هلو و گلابی قرار دارد، در حالی که گیلاس با 500-1500 ساعت دمای کمتر از 7 درجه سانتی گراد از استراحت بیرون می آید. پایه های اولیه مورد استفاده در گیلاس و آلبالو در دنیا، پایه های بذری یا سلکسیون های کلونی بوده است. 

پایه های مهم

از پایه های گیلاس می توان به پایه های بذری گیلاس، آلبالو، محلب، مازارد ( گیلاس وحشی )، پایه های کلونی Colt (Prunus avium * pseudocerasus) و F 12/1 اشاره نمود. پایه های بذری گیلاس درختان تنومند تولید می کنند و مناسب خاک های زهکشی شده می باشند. در خاک های سنگین از پایه های مازارد استفاده می شود. پایه محلب برای خاک های شنی، آهکی و خشک مناسب است و پایه نیمه قوی بشمار می آید.

 آب و هوا

محلب مدت مدیدی برای خاک های خوب زهکشی شده در آب و هوای سردتر توصیه شده است. ریشه های مازارد در -10 تا -11 درجه سانتی گراد و محلب در -15 درجه سانتی گراد از بین رفتند.

خاک

خاک یکی از مهم ترین عوامل موفقیت تولید در مناطق کشت گیلاس و آلبالو می باشد. عموما" P.avium و P.mahaleb و P.cerasus به ترتیب با خاک های خوب زهکشی شده، لومی تا رسی و رسی سنگین به خوبی سازگاری دارند. ریشه های گیلاس و آلبااو، همانند سایر میوه های هسته دار به نسبت سطحی بوده؛ به 1-1/5 متر خاک نیاز دارند. برای گیلاس خاک های لمونی شنی و برای آلبالو خاک های لمونی رسی ارجح است. ریشه آلبالو در برابر خاک های مرطوب مقاومت بیشتری نشان می دهد، عدم زهکشی به گیلاس آسیب وارد می آورد.  

آفات و بیماری ها

تعداد زیادی از بیماری ها، حشرات و جوندگان در خزانه و باغ ها به درختان گیلاس و آلبالو صدمه می زنند.

نماتدها : روش ضدعفونی باغ های غیر اقتصادی گیلاس آلوده به نماتد Pratylenchus یا Xiphenema Sppبه ندرت می تواند درختان را زنده نگه دارد و از مرگ آن ها در مواردآلودگی شدید جلوگیری نماید.

فیتوفترا : حساسیت محلب به انواع فیتوفترا، مولد بیماری پوسیدگی ریشه، مشکل گستردهای است.فیتوفترای ریشه و پوسیدن تاج درخت یک مشکل جدی و یک بیماری خطرناک در دراز مدت برای درختان میوه است که باعث سنگی شدن میوه در شمال یونان شده است. گهگاهی ضایعات وسیع، کاهش محصول و مرگ درخت در قلمستان و باغات رخ می دهد.که این عارضه عواقب اقتصادی زیادی نیزبه همراه دارد.

بیماری X : بیماری ایکس در گیلاس و آلبالو با موجودی شبیه ویروس که میکوپلاسما نامیده می شود ایجاد می شود. عوامل مشابه دیگر بیماری ایکس غربی و چرمی شدن پوست را در غرب آمریکا ایجاد می کند.

ویروس ها : در گیلاس و آلبالو بیش از سایر درختان میوه هسته دار بیماری های ویروسی دیده می شود. بیماری های ویروسی در گیلاس به طریق مختلف از قبیل کمرنگی برگ و میوه، بد شکلی برگ و میوه و شاخه، کاهش محصول، کاهش قدرت نبات جدا شدن از محل پیوند، و نهایتا" مرگ گیاه بروز می نماید. درختان حامل ویروس های لکه خشکی، چروکیدگی برگ، کتابی شدن و سایر ویروس ها بدون علامت می باشند.

 سیستم تربیت

در بیشتر موارد ارقامی که بر روی پایه های محلب و مازارد پیوند خورده اند به صورت متفاوتی تربیت یا هرس نمی شوند. در کالیفرنیا آلبالوها را به روش محور مرکزی متغیر Modified central) leader ) هرس  می کنند. در مقابل گیلاس ها را به شکل جامی تربیت می کنند. در سیستم محور مرکزی متغیر، زاویه یبن شاخه های اصلی باز تر شده واین امر از انسداد پوست، صدمات زمستانی و در نتیجه بیماری های شانکر جلوگیری می کند. فرم شلجمی برای کنترل رشد طولی تاج درختنا گیلاس مناسب است. در درختان بارور گیلاس حذف شاخه هایی که موجب افزایش رشد طولی تاج درخت می شوند ضروری می باشد. در درختان آلبالو برای توازن برگ و میوه، شاخه های باریک حذف شده و بقیه شاخه ها نیز از ارتفاع 20-30 سانتی متری هرس می شوند.پیرایش و هرس درختان گیلاس و آلبالو در ایران مرسوم نیست و در سایر نقاط دنیا نیز کوشش می شود میزان پیرایش در سطح در حداقل میزان نگه داشته شود.؛ زیرا پیرایش شدید در سال های اولیه باعث دیر به بار رفتن گیاه و کم شدن مقدار محصول می گردد. 

P.avium : منشأ آن به اروپای مرکزی و جنوبی آسیای صغیر بر می گردد. میوه ی آن عموما" کوچک و تیره است که دارای هسته بزرگی است. نهال های بذری را معمولا" مازارد یا گیلاس وحشی می نامند، و وقتی می رسد 9-12متر ارتفاع دارد.درختانی قوی، عمودی، نیمه مقاوم به سرما بوده، تنه به قطر 30 سانتی متر، و زبر است. شاخه ها کوتاه، صاف به رنگ خاکستری تیره با چند عدسک کوجک، شاخه خای فرعی ضخیم، بلند، قهوه ای مایل به خاکستری، صاف با عدسک های کوچک نا پیدا می باشند. ریشه ها به خوبی منشعب، فیبری هستند که پریدرم آن ها به رنگ قهو های مایل به قرمز و دارای عدسک های مشخصی است. ریشه دهی در طول ریشه اصلی متراکم و فراوان است. ریشه های جدید ضخیم و گوشتی هستند. لایه های پوست به سهولت و زمنیکه پوست درونی در معرض هوا قرار گیرد به سرعت اکسیده شده و به رنگ نانجی در می آید وقتی قطعات پوست ریشه برش داده شده را در آب فرو بریم آب را به رنگ نارنجی مایل به زرذ در می آورد.

P.mahaleb : مبدأ آن به اروپای مرکزی و جنوبی و آسیای صغیر بر می گردد. نهال های بذری این پایه را محلب، گیلاس معطر و سنت لوسی نیز می نامند. درختان کوچکی هستند که رشد کمی داشته و بطور عمودی رشد می کنند، قسمت بالای آن ها باز بوده اغلب بوته ای شکل هستند. طول دمگل های انتهایی بین 0/6-0/8 سانتی متر، گرد تخم مرغی شکل بوده گشت آنها سیاه مایل به قرمز، خیلی قابض، ترش و غیر خوراکی هشتند. ریشه ها زبر و ریش ریش به صورت تنک منشعب هستند و پریدرم آن ها به رنگ کاه بوده و پوست درونی و کامبیوم سفید رنگ است ریشه های جدید نازک و درازند. ریشه های اصلی نهال بذری در مقایسه با مازارد خالی از ریشه فرعی است. اگر ریشه ها در معرض هوا قرار بگیرند پوست درونی و چوب بافت آن ها مثل مازارد نارنجی نمی شود و در زمانی که قطعات پوست در آب فرو برده شوند رنگ آب تغییر نمی کند.

P.cerasu : شواهد نشان می دهد که P.cerasus از یک دانه گرده بدون کاهش کروموزمی P.avium که با P.fruiticosa pall  در منطقه قفقاز اروپای شرقس دورگ گیری شده، بدست آمده است. این درختان کوچک بوده و پوست خاکستری محکم و صافی داشته و دارای ریشه جوش می باشند. برگها کوتاه، تخم مرغی شکل و به طول 7/5-10 سانتی متر هستند که بطور ناگهانی نوک آنها کوتاه می شود، بافت سفت به رنگ سبز روشن یا سبز مایل به خاکستری دارند که بطور مضاعف اره ای است. دمبرگ یا پایه پهنک غده های کم و بیش رشد نکرده دارد که صاف بوده یا دارای کرک هایی پراکنده بر روی رگبرگ های سطح زیری هستند. مشخصات ریشه آن بهP.avium شبیه است، به محض فرو بردن قطعات پوست ریشه در آب، رنگ آب نارنجی یا زرد می شود.

مازارد F 12/1 : F 12/1 به طریقه خوابانیدن شاخه با موفقیت ازدیاد می شود. با تمام ارقام گیلاس و اکثر ارقام آلبالو سازگار است و به انواع خاک های لومی تا لومی رسی تطابق دارد. امروزه F 12/1 عاری از ویروس در دسترس است. مازارد موجب پاکوتاهی درخت نیز می شود.